Duygusal Zeka'nın anahtar becerilerinden biri davranış kalıplarını tanımaktır. Hepimizin çeşitli davranış kalıpları var. Bir duyguyu yaşadığımızda, örneğin sinirlenince kavga etmek, bunaldığımızda kaçmak, üzüldüğümüzde içimize kapanmak gibi. Otomatik pilot diye de ifade edebileceğimiz davranışların bazıları esasen işimize yarar. Diğer taraftan bazıları da yaramaz.
Bir gün boyunca yaptıklarınızı düşünün.
Sabah çalar saatinizi duyduğunuz andan, ofise gittiğiniz, yaptığınız her işi ve davranışı gözden geçirdiğinizde, bunların birçoğunu farkında olmadan yaptığınızı görebilirsiniz. Bu kalıpların hayatımızın verimini arttırdığını da söyleyebiliriz. Aslında birçok şeyi otomatik pilotta yapıyoruz. “Neden hep bu durum başıma geliyor?” dediğiniz anları. Çünkü bazı kalıpları takip ediyoruz ve bu nörolojik olarak biçimleniyor. Beyin kalıplar oluştuktan sonra sinirsel ağlar yaratarak aynı tepkileri yeniden vermenize neden oluyor. Otomatik pilottan çıkmayı bilmediğinizde, yani analitik yöne ilerlemediğinizde bu bir döngüye dönüşüyor. Genel olarak öfkeli veya stresli bir davranış kalıbına sahipseniz, otomatik olarak göstereceğiniz reaksiyonlar nedeniyle, sakin olmanız gereken bir anda dahi kalıbın peşinden gidecek ve yine öfkeyle karşı karşıya kalacaksınız.
Önemli olan ise bu kalıpların farkına varmaktır. İşimize yarasın veya yaramasın bunları fark etmek öncelikli olarak yapacağımız ilk adımdır. Sıklıkla verdiğiniz aynı tepkilerin farkına varmak bu anlamda çok önemlidir. Tepki vermek istemediğiniz şekilde tepki vermenize neden olan durumları görebilmek için kendinizi gözlemlemenize ihtiyacınız var. Ne düşündüğünüzü ne hissettiğinizi ve ne yaptığınızı durup düşünmek bu farkındalık için önceliklidir. Bunu yapmak için kendinizle baş başa kalmaya ihtiyacınız olacak. Geçirdiğiniz günde ya da haftada yaşadığınız duygu-düşünce-davranışlarınızı gözden geçirebilirsiniz. Aynı duygu ya da düşünce ile aynı sonuçları üreten, kendini tekrarlayan durumları tespit edebilirsiniz. Bu durumları sanki kendinizin baş rolde olduğu bir film gibi izleyip o anı gözünüzde canlandırmak gerçek duygu düşüncelerin değerlendirilmesi sağlayacaktır.
Bir beyaz kâğıda duygu-düşünce- davranış yazarak o anı yazıya dökebilir ve somut olarak önünüze koyabilirsiniz.
Bu yöntemle davranış kalıplarınızı ortaya çıkarabilirsiniz. Sonrasında davranış kalıplarınızın sonuçları itibariyle artılarını-eksilerini değerlendirebilirsiniz. Size ve sevdiklerinize olumlu sonuçlar getirmeyen davranış kalıplarınızı da bu yöntemle netleştirmiş olursunuz. Otomatik davranışlarınızın farkına vardığınızda, bir sonraki adımda onları değiştirme yetkinliğini kazanabilirsiniz. Değişimin ilk adımı farkındalık, ikincisi kabul ve sonrasında cesaret, çaba ve kararlılık ile değiştirebilmektir.
Yaşamak istemediğiniz fakat sürekli olarak karşınıza çıkan durumların önüne geçebilmek, kendinizi doğru ifade edebilmek, doğru anlaşılmak, hayatınızı daha etkin, etkili, güçlü-kalıcı ilişkilerle, refah ve içinde yaşayabilmek için davranış kalıplarınızı keşfetmeniz çok büyük önem taşıyor.